Pornografia internetowa stała się plagą szkół na całym świecie. Coraz młodsze dzieci sięgają po treści niszczące ich dziewicze umysły. W odpowiedzi na to zagrożenie coraz więcej krajów świata decyduje się na wprowadzenie obostrzeń w dostępie do pornografii w sieci.

W większości krajów świata obecnie nie istnieją żadne realne bariery przed wejściem na strony pornograficzne. Najczęściej jedyną formą weryfikacji wieku na takich stronach jest oświadczenie użytkownika o ukończeniu 18. roku życia. Ta banalnie prosta do obejścia, a wręcz fikcyjna forma weryfikacji wieku funkcjonuje również w Polsce.  Tymczasem w wielu krajach Europy Zachodniej czy w Stanach Zjednoczonych wprowadza się lub pracuje nad rozwiązaniami mającymi realnie ochronić dzieci i młodzież przed destruktywnym wpływem pornografii.

Niektóre kraje już wiele lat wcześniej całkowicie zablokowały dostęp do stron pornograficznych, uznając strony z treściami tego typu za szkodliwe społecznie i moralnie. Do krajów tych wliczyć można przede wszystkim kraje Azji, zwłaszcza niektóre kraje muzułmańskie (Syria. Katar, Turkmenistan, Turcja, Pakistan, Erytrea, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie). Aż 30 z 49 krajów położonych w Azji zablokowało lub stara się blokować dostęp do stron pornograficznych w sieci. Istnieje również duże grono krajów, które zakazały tylko niektórych stron pornograficznych przez wyjątkowo ekstremalne treści tam przedstawiane. Do tego grona zaliczyć możemy Białoruś, Ukrainę, Niemcy, Litwę czy Rosję.[1]

Coraz częściej, zwłaszcza w demokratycznym świecie zachodnim, sięga się po rozwiązania dotyczące stricte ograniczenia dostępu do pornografii dzieciom i młodzieży. Obecnie w dziesiątkach systemów prawnych na świecie pracuje się nad różnymi rozwiązaniami mającymi na celu weryfikację wieku za pomocą danych biometrycznych, systemu bankowości czy dowodu tożsamości. W wielu miejscach już takie formy funkcjonują, co stanowi ważne wsparcie merytoryczne również dla polskiej legislacji. Warto wskazać, że obowiązek walki z powszechną dostępnością do pornografii nakłada na nas również prawo unijne.[2]

Prym w pracach nad wprowadzeniem realnej weryfikacji wieku użytkowników stron pornograficznych wiodą Stany Zjednoczone, jednak nie na poziomie federalnym, a stanowym. Obecnie prawodawstwo dotyczące weryfikacji wieku na stronach pornograficznych funkcjonuje w 11 stanach, są to: Indiana, Luizjana, Utah, Montana, Karolina Północna, Wirginia, Mississippi, Arkansas, Teksas, Alaska oraz Floryda, która dołączyła na początku marca do grona tych stanów.[3] W sumie, w ponad połowie USA wprowadzono lub podjęto prace w tej sprawie.[4]

Formy weryfikacji wieku w internecie

Za decyzją formy weryfikacji wieku idzie najczęściej specyfika społeczna, niektóre z metod są oryginalne dla krajów je wprowadzających, jest jednak kilka metod testowanych i wprowadzanych w różnych krajach, o czym warto wiedzieć.

System weryfikacji w oparciu o dane biometryczne

Biometryczna weryfikacja wieku opiera się o algorytmy sztucznej inteligencji, które na podstawie wcześniej przygotowanej bazy zdjęć szacują wiek użytkownika na podstawie jego zdjęcia. Już dziś wiele firm na świecie korzysta z weryfikacji biometrycznej, dotyczy to nie tylko stron porno, ale również branży bankowej czy maklerskiej.

Nad tą formą weryfikacji wieku użytkowników od kilku lat trwają prace w Australii. Postulat biometrycznej identyfikacji wieku podnosi się również w kanadyjskim parlamencie[5]. We wszystkich przypadkach dostarczycielem systemu weryfikacji miałyby być prywatne firmy dysponujące akredytacją państwową, która ma gwarantować brak dalszego przetwarzania danych biometrycznych użytkowników.

System weryfikacji biometrycznej został już wprowadzony w Teksasie jako funkcjonujący równolegle z weryfikacją dowodu tożsamości.[6] Teksański internauta przed wejściem na strony porno musi więc zrobić sobie zarówno selfie, jak i okazać dokument poświadczający jego tożsamość. Nad tym samym systemem trwają rozważania w stanie Nowy Jork oraz w Ohio.[7]

Identyfikacja oparta o system bankowy

Jedną z wykorzystywanych i popularnych niegdyś (głownie przez podmioty prywatne) weryfikacji jest również wykorzystanie danych z karty kredytowej. Jest to system dość prosty do oszukania, ze względu na możliwość wykorzystania przez dzieci cudzej karty kredytowej (np. rodziców) do weryfikacji wieku. Jest to także rozwiązanie niebezpieczne, gdyż podanie danych do karty kredytowej może być wykorzystane przez oszustów, którzy mogą mieć możliwość nieautoryzowanego pobrania środków z karty.

Inną, nowocześniejszą i bezpieczniejszą formą wykorzystania bankowości do weryfikacji wieku jest bankowość elektroniczna. Jej funkcjonowanie opiera się o konieczność wykonania uwierzytelnienia za pomocą logowania do bankowości elektronicznej. Jest to system, z którego korzysta większość amerykańskich stanów, które wprowadziły system weryfikacji wieku na stronach porno, np. Teksas.[8] Tę formę weryfikacji polscy internauci mogą znać z rządowej usługi login.fov.pl. Dostęp do systemów ePUAP czy E-Urząd Skarbowy możemy uzyskać m.in. właśnie poprzez uwierzytelnienie za pomocą logowania do bankowości elektronicznej.

Identyfikacja oparta o cyfrowy dokument tożsamości

Prawdopodobnie najskuteczniejszą metodą proponowaną oraz wdrażaną przez światowe legislacje, zwłaszcza amerykańskie, jest uwierzytelnienie swojego wieku przez cyfrowy dokument tożsamości, który wdrożony został już w wielu krajach zachodniej Europy, w Polsce jego odpowiednikiem jest mObywatel.

Do weryfikacji wieku na stronach pornograficznych system ten został wprowadzony pioniersko w Luizjanie[9], a docelowo funkcjonuje w każdym ze stanów USA, który wprowadził w ostatnim czasie zaawansowaną weryfikację wieku.[10]

Modele hybrydowe

Powyżej wymienione sposoby weryfikacji wieku użytkowników nie mają charakteru wyłącznego, a wiele krajów stosuje kilka form identyfikacji, w celu zagwarantowania obywatelom prywatności, jak i wygody. Bardziej zaawansowane i dbające o prywatność użytkowników metody weryfikacji wieku obecne są zwłaszcza w Europie.

Francja wdrożyła system weryfikacji oparty o wytyczne państwowej agencji ds. regulacji mediów (Arcom). Zgodnie z przepisami z 2024 roku[11] Arcom publikuje i aktualizuje standardy zawierające minimalne wymagania techniczne dotyczące weryfikacji wieku na stronach pornograficznych. Niedostosowanie się do obowiązku wprowadzenia weryfikacji wieku może skutkować nałożeniem finansowych kar administracyjnych w wysokości do 150 000 euro lub 2% światowego obrotu bez VAT za poprzedni rok obrotowy. Arcom wciąż pracuje nad wyżej wspomnianymi standardami.

Jednym z analizowanych systemów jest wykorzystanie Portalu rządowego FranceConnect. Narodowa Komisja Informatyki i Wolności pracująca nad tym systemem postuluje, aby portal został użyty jako bramka, która pozwala zweryfikować wiek bez przekazywania władzom informacji na temat tego, jakie dokładnie strony użytkownik ma zamiar odwiedzić.[12] Konto na FranceConnect posiada każdy Francuz opłacający składki społeczne i wykorzystywany jest m.in. do rozliczeń podatku dochodowego czy składania wniosków urzędowych.

Specyficzną drogą poszły Niemcy, u których konieczność weryfikacji wieku na stronach pornograficznych wprowadzono już w 2002 roku. Tam każda ze stron z treściami obscenicznymi  musi wykorzystywać system zamkniętych grup użytkowników dostępny na rynku i akredytowany przez władze publiczne. Niemiecka Komisja ds. Ochrony Mediów Młodzieżowych prowadzi rejestr systemów weryfikacji wieku, które spełniają państwowe normy. Wśród ponad setki systemów znajdziemy różne formy weryfikacji wieku, w tym oparte o dane biometryczne, dokumenty tożsamości, dane bankowe czy nawet wstępną weryfikację wieku w urzędzie pocztowym.[13] Niestety, pomimo dwóch dekad obowiązywania tego prawa, wciąż administratorzy stron pornograficznych z siedzibą poza Niemcami rzadko wdrażają niemiecką ustawę. Dopiero nowelizacja z 2021 roku dała władzom narzędzia do blokowania dostępu do stron łamiących prawo u dostawców usług internetowych.

Podobne do niemieckich rozwiązań są te proponowane również w Wielkiej Brytanii, która w 2019 roku porzuciła prace nad projektem przez potencjalne naruszenia brytyjskich, odmiennych od unijnych przepisów o ochronie danych osobowych. Pomimo tego niepowodzenia rząd nie porzucił problemu, czego efektem była skrupulatnie przygotowana ustawa o bezpieczeństwie w internecie z 2023 roku. Ten akt normatywny dał kompetencje w tej sprawie rządowej agencji Ofcom zajmującej się regulacją rynku mediów. Organ ten dopuszcza możliwość wykorzystywania danych biometrycznych, danych bankowych oraz możliwość potwierdzenia wieku przez dostawcę usług telekomunikacyjnych. Ustawa  dopuszcza również możliwość korzystania ze specjalnych platform weryfikujących wiek posiadających akredytację urzędu, tak jak w Niemczech.[14]

Egzekwowanie przepisów

To, co łączy najnowsze prawodawstwo mające na celu ograniczenie dostępu do pornografii wśród dzieci i młodzieży to nałożenie odpowiedzialności za weryfikację wieku użytkowników na dostarczycieli usług tego typu. Skuteczne mechanizmy prowadzone przez amerykańskich oraz europejskich prawodawców zawierają dwie metody egzekwowania przepisów. Po pierwsze jest to sankcja karna, obejmująca kary finansowe oraz karę pozbawienia wolności dla podmiotów niestosujących się do przepisów o ochronie najmłodszych. Drugą i istotniejszą metodą jest blokada dostępu do usług wyegzekwowana na krajowych dostawcach internetu.

Podsumowanie

Przeciwnicy obowiązku weryfikacji wieku na stronach pornograficznych podnoszą argument ograniczenia prywatności użytkowników oraz niebezpieczeństwa wycieku ich danych. Jak dotąd brak jednak jakichkolwiek naruszeń z zakresu danych osobowych z systemów weryfikacyjnych.

Nad rozwiązaniami weryfikującymi wiek internautów na stronach z treściami obscenicznymi pracuje się lub debatuje m.in. w Holandii, Włoszech, Hiszpanii czy Izraelu. Biorąc pod uwagę, że przepisy chroniące nieletnich zostały wprowadzone nie tylko w Stanach Zjednoczonych, a również w krajach UE, polscy prawodawcy mogą  być spokojni o brak ewentualnych kolizji z unijnymi przepisami o ochronie danych osobowych.

Świat idzie do przodu i dostosowuje się do problemów związanych z rozwojem technologii. Czas, aby również Polska w trosce o rozwój psychoseksualny najmłodszych wprowadziła przepisy, które pozwolą nam zawalczyć z narkotykiem pornografii.

Piotr Zduńczyk

Specjalista ds. Kampanii Społecznych Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris

---

[1] Internet Censorship 2024: A Map of Internet Censorship and Restrictions, https://www.comparitech.com/blog/vpn-privacy/internet-censorship-map/ (dostęp 8.06.2024).

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych, art.12, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32010L0013 (dostęp 8.06.2024)

[3] Daily Citizen, https://dailycitizen.focusonthefamily.com/pornography-age-verification-laws-what-they-are-and-which-states-have-them/ (dostęp 8.06.2024).

[4] The Associated Press https://apnews.com/article/internet-pornography-age-verification-states-2ad9939bb95ccc15126419b38067be94 (dostęp 8.06.2024).

[5] Mobile ID World, https://mobileidworld.com/canadas-opposition-want-age-gating-for-porn-but-without-digital-id/ (dostęp 8.06.2024)

[6] An Act relating to restricting access to sexual material harmful to minors on an Internet website. Texas H.B. 1181, https://legiscan.com/TX/bill/HB1181/2023 (dostęp 8.06.2024)

[7] Biometric Update, https://www.biometricupdate.com/202310/new-york-and-ohio-introduce-legislation-requiring-online-age-assurance (8.06.2024)

[8] An Act relating to restricting access to sexual material harmful to minors on an Internet website. Texas H.B. 1181, https://legiscan.com/TX/bill/HB1181/2023 (dostęp 8.06.2024)

[9] CNET, https://www.cnet.com/culture/louisiana-residents-now-need-a-government-id-to-visit-porn-sites/ (dostęp 8.06.2024)

[10] 19-th News, https://19thnews.org/2024/01/states-age-verification-adult-content-online/ (dostęp 8.06.2024)

[11] Francuska ustawa nr 2024-449 z dnia 21 maja 2024 r. mająca na celu zabezpieczenie i regulację przestrzeni cyfrowej,https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000049563368 (dostęp 22.06.2024)

[12] El Pais https://english.elpais.com/technology/2024-05-07/how-age-verification-to-access-porn-works-in-france-they-wont-know-anything-about-you-other-than-that-youre-an-adult.html# (dostęp 8.06.2024)

[13] Kommision fur Jugendmedienschutz, https://www.kjm-online.de/themen/technischer-jugendmedienschutz/ (dostęp 8.06.2024)

[14] Wytyczne Ofcom, www.ofcom.org.uk/__data/assets/pdf_file/0018/272601/guidance-part-5-annexe-2.pdf (dostęp 8.06.2024)